Thực hiện cam kết với tổ chức Tổ chức hàng không dân dụng quốc tế (ICAO) về lộ trình thực hiện A-CDM trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương tại Đề án Nâng cấp các khối hệ thống hàng không (Aviation System Block Upgrade (ASBU), Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam -CTCP (ACV) đã triển khai thiết lập mô hình A-CDM tại Cảng HKQT Nội Bài và Cảng HKQT Tân Sơn Nhất dưới sự tư vấn và hỗ trợ của Đơn vị tư vấn hàng không đến từ Hà Lan To70. Tổ chức ICAO khuyến cáo các Cảng hàng không, sân bay có tần suất cất hạ cánh trên 100.000 lượt chuyến/năm nên áp dụng mô hình A-CDM. Điều này cũng được quy định tại Thông tư 29/2021/TT-BGTVT, điều 94.

Cảng HKQT Nội Bài và Tân Sơn Nhất là hai Cảng hàng không quốc tế lớn nhất cả nước với sản lượng chuyến bay đều đạt trên 100 ngàn lượt chuyến/năm. Cụ thể, với Cảng HKQT Nội Bài trước khi dịch Covid-19, sản lượng chuyến bay năm 2019 đã đạt 189 ngàn lượt chuyến bay, theo kế hoạch được giao năm nay, chỉ tiêu cất hạ cánh phải đạt trên 187 ngàn lượt chuyến bay, với Cảng HKQT Tân Sơn Nhất, sản lượng chuyến bay năm 2019 đã đạt hơn 260 ngàn lượt chuyến bay, theo kế hoạch được giao năm nay, chỉ tiêu cất hạ cánh phải đạt tương đương, 256 ngàn lượt chuyến bay.

Theo báo cáo thống kê của các tổ chức ICAO và ACI, A-CDM hiện đã được phổ biến tại nhiều các sân bay tiên tiến trên thế giới, trong đó, tại khu vực Châu Á, mô hình A-CDM đã được triển khai tại các sân bay lớn như Changi – Singapore, Incheon – Hàn Quốc, Suvarnabhumi – Thái Lan, Hong Kong – Hồng Kông, Shanghai – Thượng Hải, Bắc Kinh – Trung Quốc…

Tại Việt Nam, là một thành viên của ICAO, Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam đã quyết tâm triển khai A-CDM như đã cam kết. Trong suốt 02 năm đại dịch, công tác chuẩn bị đã được tích cực tiến hành. ACV đã chủ trì phối hợp cùng các đơn vị liên quan như Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam, các hãng hàng không (Vietnam Airlines, Vietjet Air, Bamboo Airways, Pacific Airlines, Vietravel Airlines), các đơn vị phục vụ mặt đất (VIAGS, HGS, SAGS,...) cùng đơn vị tư vấn hàng không của Hà Lan To70 thành lập 02 Tổ triển khai đề án A-CDM tại Cảng HKQT Nội Bài và Cảng HKQT Tân Sơn Nhất. Từ năm 2020 đến nay, Tổ triển khai A-CDM đã và đang triển khai 03/04 nhóm nhiệm vụ của đề án. Cụ thể Tổ A-CDM đã phối hợp với đơn vị tư vấn To70 khởi động dự án; tham dự các khóa đào tạo của To70; hoàn thành báo cáo phân tích chi phí – lợi nhuận; hoàn thành xây dựng các KPIs cho dự án; Ký biên bản ghi nhớ với các đơn vị trong dây chuyền phục vụ hàng không tại Cảng; Ngay đầu tháng 03/2023, Cục Hàng không Việt Nam đã phê duyệt Tài liệu hướng dẫn khai thác A-CDM và Kế hoạch thử nghiệm thực tế giai đoạn 01 tại Cảng HKQT Nội Bài và Tân Sơn Nhất.

A-CDM là gì và đem lại những lợi ích thiết thực như thế nào?

Trong các tài liệu hướng dẫn triển khai mô hình A-CDM của ICAO, A-CDM được định nghĩa là Quy trình phối hợp giữa các đơn vị để ra quyết định tại cảng hàng không, sân bay; đồng thời A-CDM cung cấp một nền tảng phần mềm chung để các đơn vị phối hợp, chia sẻ thông tin, dữ liệu phục vụ công tác ra quyết định tại cảng hàng không, sân bay.

Tại các sân bay có sản lượng vận chuyển lớn như Nội Bài hay Tân Sơn Nhất, các quy trình hiện tại chưa tối ưu hiệu quả khai thác do nhiều nguyên nhân: thông tin chưa thông suốt giữa các đơn vị, mỗi đơn vị thực hiện các quy trình riêng rẽ nên chưa tối ưu hóa các tài nguyên; khai thác theo nguyên tắc “đến trước, phục vụ trước” dẫn đến nhiều trường hợp xáo trộn thứ tự khởi hành; nhiều tàu bay phải xếp hàng chờ đến lượt cất cánh, khó có thể kiểm soát được thời gian lăn; giữa hãng hàng không, đơn vị phục vụ mặt đất, cảng hàng không, đơn vị quản lý bay chưa có phương án tối ưu để chia sẻ thông tin về quá trình tàu bay quay đầu cũng như trạng thái hoãn chuyến theo thời gian thực…

Công tác phối hợp ra quyết định tại Cảng hàng không (A-CDM) với quy trình chặt chẽ, với nền tảng thông tin thông suốt, với sự phối hợp chia sẻ thông tin theo quy trình thống nhất và đồng bộ giữa các mắt xích chắc chắn giải quyết trọn vẹn các tồn tại của phương thức hiện hành. Tại các Hội thảo đào tạo về A-CDM, Tổ triển khai A-CDM tại ACV đã phân tích chi tiết 04 nhóm lợi ích đối với Cảng hàng không, với hãng hàng không, với đơn vị phục vụ mặt đất và với đơn vị quản lý hoạt động bay. Theo đó, khi triển khai A-CDM sẽ giúp tối ưu hóa việc sử dụng cơ sở hạ tầng sân bay; cải thiện các chỉ số liên quan đến khai thác đúng giờ, giảm thiểu các kế hoạch phân bổ vị trí đỗ, quầy check-in, gate; tối ưu thời gian quay đầu của tàu bay; cải thiện khả năng dự báo tình huống và tiết kiệm thời gian bay; giảm thiểu tắc nghẽn trên đường lăn, sân đỗ; Tối ưu thứ tự khởi hành; Tiết kiệm nhiên liệu, nâng cao hiệu quả vận chuyển…

Đối với hành khách, rõ ràng khi bay qua các Cảng hàng không có hệ thống A-CDM sẽ được trải nghiệm những chuyến bay có tỷ lệ đúng giờ cao, hạn chế những tình huống bay vòng để chờ hạ cánh, giảm thiểu các tình huống tàu bay dừng chờ lâu trên đường băng, đồng thời công tác phục vụ hành lý, hàng hóa của chuyến bay sẽ được phục vụ tốt hơn,… do các chuyến bay được lập kế hoạch tốt, có thông tin rõ ràng, được tối ưu hóa các khâu trong quá trình khai thác nhờ A-CDM. Ví dụ trong trường hợp sân bay đến mật độ bay quá dày hay thời tiết dự báo không thuận lợi, thay vì chuyến bay khởi hành theo kế hoạch và bay vòng trên trời để chờ tiếp thu thì sân bay đến (có A-CDM) thông báo giờ cất cánh tính toán (Calculated Take off Time - CTOT), theo đó điều chỉnh lại giờ cất cánh cho phù hợp, khách chỉ phải chờ tại nhà ga, và khi có CTOT, tàu bay khởi hành theo thời gian mới, không phải bay vòng chờ tại nơi đến, tiết kiệm nhiên liệu cho hãng, đem lại những trải nghiệm thuận tiện hơn cho hành khách khi bay.

Hình 1: Trung tâm AOCC, nơi các mắt xích kết nối qua A-CDM portal để cùng chia sẻ nền tảng dữ liệu chung.

Hình 2: Giao diện của hệ thống A-CDM Portal nơi mọi thông tin phục vụ chuyến bay được cập nhật thông suốt và chia sẻ cho các mắt xích cùng khai thác.

Quá trình chuẩn bị A-CDM tại ACV

Để chuẩn bị cho bước đưa vào khai thác thử nghiệm thực tế, Tổ triển khai đề án A-CDM của Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam đã có nhiều năm học tập, trao đổi kinh nghiệm với các chuyên gia nước ngoài. Sau đó tổ chức nhiều hội thảo đào tạo cho các thành phần tham gia trực tiếp phục vụ chuyến bay.

Cảng HKQT Nội Bài và Tân Sơn Nhất đã tổ chức nhiều đợt Hội thảo đào tạo về A-CDM đến đông đảo các đơn vị trong dây chuyền phục vụ chuyến bay (phi công, kiểm soát viên không lưu, đơn vị phục vụ mặt đất, hãng hàng không…), nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết để phối hợp thực hiện A-CDM; tham gia cùng đoàn công tác của Tổ triển khai đề án A-CDM của Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam đi khảo sát thực tế các sân bay nước ngoài đã áp dụng thành công mô hình A-CDM như Sân bay quốc tế Changi – Singapore và Sân bay Brussels – Vương quốc Bỉ.

Hình 3: Tham quan, học tập kinh nghiệm triển khai A-CDM tại sân bay Changi – Singapore và sân bay Brussels – Vương quốc Bỉ

Hình 3: Các buổi huấn luyện đào tạo nhận thức về A-CDM tại 02 Cảng HKQT Nội Bài và Tân Sơn Nhất

Để giảm thiểu rủi ro, đảm bảo việc đầu tư hiệu quả và thành công của dự án, ACV đã báo cáo Cục Hàng không Việt Nam và được chấp thuận chia Đề án triển khai A-CDM tại Cảng HKQT Nội Bài và Cảng HKQT Tân Sơn Nhất thành 02 giai đoạn như sau:

Giai đoạn 1: áp dụng phần mềm tự phát triển nội bộ ACDM Portal (do ACV tự phát triển) để sử dụng nền tảng chia sẻ thông tin và làm quen với mô hình A-CDM cho các đơn vị liên quan, đồng thời nhằm kiểm tra, điều chỉnh lại quy trình phối hợp giữa các Đơn vị trong việc áp dụng mô hình A-CDM tại Cảng HKQT Nội Bài và Cảng HKQT Tân Sơn Nhất trước khi triển khai Giai đoạn 2 (đầu tư mua sắm hệ thống A-CDM hoàn chỉnh).

Giai đoạn 2 (đầu tư mua sắm hệ thống A-CDM hoàn chỉnh): sẽ được cân nhắc thực hiện trên cơ sở kết quả đánh giá thực hiện thành công của Giai đoạn 1 và đánh giá tổng thể các yếu tố ảnh hưởng đến dự án, sau khi toàn bộ quy trình, hệ thống đã được chuẩn hóa và được phê duyệt, nhằm mục đích giảm thiểu rủi ro và tránh lãng phí khi thực hiện công tác mua sắm.

Hình 4: Giai đoạn 1 và Giai đoạn 2 của Dự án triển khai A-CDM tại Việt Nam

Hiện nay, Cục Hàng không Việt Nam đã phê duyệt Tài liệu hướng dẫn khai thác áp dụng mô hình A-CDM cho Giai đoạn 1 và Kế hoạch thử nghiệm thực tế tại 02 Cảng HKQT Nội Bài và Tân Sơn Nhất. Đây là cơ sở pháp lý để các đơn vị liên quan hoàn thiện các đợt huấn luyện đào tạo nội bộ và xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể tại các bộ phận của các bên liên quan. Theo kế hoạch, Giai đoạn 1 được đưa vào thử nghiệm vào tháng 3/2023: tại Cảng HKQT Nội Bài (từ ngày 26/3/2023 đến ngày 30/4/2023) và tại Cảng HKQT Tân Sơn Nhất (từ ngày 27/3/2023 đến ngày 27/4/2023). Khung thời gian áp dụng thử nghiệm cụ thể tại mỗi Cảng sẽ được thông báo đến các đơn vị bằng hình thức phát NOTAM. Các thành viên Tổ triển khai A-CDM tại ACV cũng như tại Cảng HKQT Nội Bài và Cảng HKQT Tân Sơn Nhất đang tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan để triển khai các công tác chuẩn bị cuối cùng cho việc thử nghiệm mô hình khai thác áp dụng A-CDM cho Giai đoạn 1.

Theo chỉ đạo của Cục Hàng không Việt Nam, sau khi thử nghiệm giai đoạn 01, các bên phải đánh giá tình hình và báo cáo kết quả về Cục Hàng không; Cảng vụ hàng không miền Bắc và miền Nam có trách nhiệm giám sát quá trình triển khai A-CDM tại Cảng HKQT Nội Bài và Tân Sơn Nhất để đảm bảo an ninh an toàn khai thác theo quy định.

Theo ACV